ଜହ୍ନମାମୁଁ -57

“ମୁଁ – ଆମେ” 2

ଏକଥା ଶୁଣି ମାଧବର ବିପରୀତ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହେଲା । ତା’ର ମନେ ହେଲା ଗ୍ରାମବାସୀଙ୍କ ସାମ୍ନାରେ ସେ ଏତେ କଥା କହି ତାକୁ ଅପମାନ କରିଛନ୍ତି । ଯେତେବେଳେ ସେମାନଙ୍କର କଥାବାର୍ତ୍ତା ଚାଲୁଥିଲା, ସେତେବେଳେ କେତେକ ଗ୍ରାମବାସୀ ସେଠାରେ ଆସି ଉପସ୍ଥିତ ଥିଲେ । ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ତାକୁ ବୁଝାଇବା ବେଳେ ସେମାନେ ହସି ପକାଇଥିଲେ ।

ମାଧବ କହିଲା, “ଆପଣ ତ ଅନେକ ସ୍ଥାନ ବୁଲି ବୁଲି ଆସିଛନ୍ତି । ଦୟା କରି କହିବେ କି ଏପରି କେହି ଗୁରୁ ଅଛନ୍ତି ଯିଏ କି ମୋ ଭଳି ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଶିଷ୍ୟ କରି ପାରିବେ?”

ସନ୍ନ୍ୟାସୀ କହିଲେ “ହଁ ଅଛନ୍ତି । ମେଘନାଥ ନାମକ ଜଣେ ପଣ୍ଡିତ ଅଛନ୍ତି, ସେ ମଧ୍ୟ ଜଣେ ବଡ କବି । ସେ ନିଜ କବିତାକୁ ଗ୍ରାମମାନଙ୍କରେ ବୁଲି ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଶୁଣାନ୍ତି, କାରଣ ସେ ଏହା ଜାଣିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି କି ଅନ୍ୟମାନେ ତାଙ୍କ କବିତା ଶୁଣିବା ଦ୍ୱାରା ସେଥିରେ ଯଦି କିଛି ତ୍ରୁଟି ଥାଏ, ତେବେ ତାଙ୍କୁ ସେମାନେ ତାହା କହିବେ । ଏହି ଗ୍ରାମକୁ ମଧ୍ୟ ସେ ଆସି ପାରନ୍ତି ।” ସେହିଦିନଠାରୁ ମାଧବ ମେଘନାଥଙ୍କୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥାଏ ।

ଦିନେ ମେଘନାଥ, ତାଙ୍କର ପତ୍ନୀ ଓ ପିଲାଙ୍କ ସହିତ ସେହି ଗ୍ରାମକୁ ଆସିଲେ । ଗ୍ରାମର ମୁଖିଆ ତାଙ୍କ ନିଜ ଘରେ ସେମାନଙ୍କୁ ରହିବା ଲାଗି ସ୍ଥାନ ଦେଲେ । ଗ୍ରାମର ଶେଷ ଭାଗରେ ମନ୍ଦିର ପାଖ ଚଉତରା ଉପରେ ତାଙ୍କର କବିତା ପଠନ ପାଇଁ ସଭାର ଆୟୋଜନ ହେଲା; ମେଘନାଥ ସ୍ୱରଚିତ କାବ୍ୟସବୁ ପଢି ଶୁଣାଇଲେ । ସେ ମଧ୍ୟେ ମଧ୍ୟେ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ବୁଝାଇ ଦେଉଥିଲେ । ସେ ଯେଉଁ କାବ୍ୟ ଶୁଣାଉଥିଲେ, ତା’ର କଥାବସ୍ତୁ ଜଣେ ସନ୍ନ୍ୟାସୀର ଜୀବନୀ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଥିଲା । ରାମ ବୋଲି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିର ପଢାପଢି ପ୍ରତି ସେମିତି କୌଣସି ଇଚ୍ଛା ନଥାଏ । ତେଣୁ ସେ ଯାଇ ସନ୍ନ୍ୟାସୀମାନଙ୍କ ସହ ଦେଖାକଲା । ସେମାନଙ୍କ ସହିତ କିଛିଦିନ ରହିବା ପରେ ସେ ନିଜେ ମଧ୍ୟ ଜଣେ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ହୋଇଗଲା । ଜ୍ଞାନୀ ଓ ପଣ୍ଡିତ ବି ହୋଇଗଲା ।

ମେଘନାଥ ବଡ ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ ସେହି କାବ୍ୟଟି ରଚନା କରିଥିଲେ । କାବ୍ୟଟିର ପଂକ୍ତିଗୁଡିକ ବଡ ଅର୍ଥପୂର୍ଣ୍ଣ; ତା’ର ଭାଷା ଅତି ଚମତ୍କାର । ସଭାସ୍ଥ ଲୋକମାନେ ମେଘନାଥଙ୍କର ବହୁତ ପ୍ରଶଂସା କଲେ । ସେତେବେଳେ ମାଧବ ଉଠିପଡି କହିଲା, “ଆପଣଙ୍କ କାବ୍ୟରେ ଏକ ଭୁଲ୍ ରହିଛି । କୌଣସି ବିଦ୍ୟାଶିକ୍ଷା ନ କରି ଜଣେ କ’ଣ କେବେବି ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ହୋଇ ଯାଇ ପାରେ କି? ସେପରି ହେଲେ ତ ସମସ୍ତେ ସନ୍ନ୍ୟାସ ନେବାକୁ ଚାହିଁବେ, ତେବେ ତ ଲୋକମାନଙ୍କର ଖାଦ୍ୟ ଓ ବାସସ୍ଥାନରେ ଆଉ କୌଣସି ସମସ୍ୟାହିଁ ରହିବ ନାହିଁ ।”

ଏକଥା ଶୁଣି ମେଘନାଥ ହସି ହସି କହିଲେ, “ମଣିଷ ମଧ୍ୟ ଏକ ଜନ୍ତୁ । ଅନ୍ୟ ଜନ୍ତୁମାନେ କ’ଣ ଘର ଦ୍ୱାର କରିବା ବା ଲୁଗାପିନ୍ଧିବା ବା ଫସଲ ଇତ୍ୟାଦି କରୁଛନ୍ତି ।”

ମାଧବ ପଚାରିଲା “ଆପଣ ତାହାହେଲେ କହୁଛନ୍ତି କି ମନୁଷ୍ୟ ଜନ୍ତୁ ପରି ଜୀବନଧାରଣ କରିବ?”

ମେଘନାଥ କହିଲେ, “ମଣିଷ ଏକ ସାମାଜିକ ଜୀବ । ସେ ଚାହିଁଲେ ମଧ୍ୟ ଜନ୍ତୁ ପରି କେବେବି ହୋଇ ପାରିବ ନାହିଁ । ଠିକ୍ ସେହିପରି ସେ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ମଧ୍ୟ ଏତେ ସହଜରେ ହୋଇ ପାରିବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଖାଦ୍ୟ, ବସ୍ତ୍ର ପ୍ରଭୃତି ତା’ ପାଇଁ ଏମିତି ଏକ ବଡ ସମସ୍ୟା ନୁହେଁ ।”

ଲୋକମାନେ ମେଘନାଥଙ୍କୁ ପ୍ରଶଂସା କଲେ । ମାଧବ କହିଲା, “ଆପଣ କହିବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି କି ଆପଣ ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ହେବାଯୋଗୁଁ ଆପଣଙ୍କ ଲେଖାର ମୂଲ୍ୟ ବହୁତ ଅଧିକ ବଢିଗଲା?”

ମେଘନାଥ କହିଲେ “ଏ ବିଷୟରେ ମୁଁ ବହୁତ ଚିନ୍ତା କରିଛି । ସନ୍ନ୍ୟାସୀ ଅର୍ଥ ଏପରି ନୁହେଁ ଯେ ମୁଁ ମୋର ପିଲାକୁ ଛାଡି ଦେବି । ସେମାନଙ୍କୁ କଷ୍ଟ ଦେଇ କୌଣସି ଗଛ ମୂଳରେ ବସିଯାଇ ତପସ୍ୟା କରିବି । ସେଥିପାଇଁ ମୋର କୌଣସି ଆକର୍ଷଣ ନାହିଁ । ଆମର ପ୍ରଥମ ଆବଶ୍ୟକତା ହେଲା ଅହଂକାର ଓ ସ୍ୱାର୍ଥକୁ ତ୍ୟାଗ କରିବା ।”

ମାଧବ ତାଙ୍କୁ ଉତ୍ତର ଦେବାକୁ ଯାଇ କହିଲା, “ତେବେ ଆପଣ କାହିଁକି ନୂଆ ନୂଆ କାବ୍ୟରଚନା କରୁଛନ୍ତି? କାବ୍ୟର ରଚୟିତା ଭାବରେ ଆପଣଙ୍କର ପ୍ରଶଂସା ଓ ଗୁଣଗାନ ତ ଆପଣ ଚାହାଁନ୍ତି ନା? ଏହା ସ୍ୱାର୍ଥ ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ପ୍ରଣାମ ନୁହେଁ କି? କିନ୍ତୁ ଆପଣ ଗ୍ରାମ ଗ୍ରାମ ବୁଲି କାହିଁକି ନିଜ କାବ୍ୟର ପ୍ରଚର କରୁଛନ୍ତି? ଯଶ ଖ୍ୟାତି ସକାଶେ ତ?”